Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) từ lâu đã được xem là “vàng mềm” trong y học nhờ giá trị dược liệu quý hiếm, đặc biệt giàu các hoạt chất sinh học như Cordycepin và Adenosine. Tuy nhiên, để tạo ra những quả thể đạt chuẩn dược tính, quá trình nuôi trồng đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối trong từng yếu tố môi trường, đặc biệt là độ ẩm. Nếu coi dinh dưỡng là “nguồn sống” thì độ ẩm và nhiệt độ chính là “môi trường sống” quyết định sự phát triển khỏe mạnh của sợi nấm và chất lượng dược tính trong quả thể. Trong bài viết này, BONECO Việt Nam sẽ phân tích chi tiết vai trò của độ ẩm trong nuôi trồng đông trùng hạ thảo, dựa trên các nghiên cứu quốc tế đã được công bố, đồng thời giới thiệu giải pháp kiểm soát độ ẩm bằng công nghệ tạo ẩm tiên tiến của BONECO thương hiệu đến từ Thụy Sĩ, hiện đang được nhiều cơ sở nuôi trồng dược liệu tin tưởng sử dụng.
Hiện nay, có hai phương pháp nuôi trồng đông trùng hạ thảo được áp dụng rộng rãi. Phương pháp truyền thống là nuôi trên nhộng tằm. Trong cách làm này, bào tử nấm được phun trực tiếp lên cơ thể nhộng sống. Nấm sẽ ký sinh, phát triển hệ sợi, tiêu diệt vật chủ và sử dụng nhộng làm nguồn dinh dưỡng. Ưu điểm của phương pháp này là giữ nguyên cơ chế ký sinh tự nhiên. Tuy nhiên, nó thường cho tỷ lệ thành công thấp, khó kiểm soát môi trường, đồng thời yêu cầu điều kiện vô trùng tuyệt đối để tránh nhiễm tạp.
Ngược lại, phương pháp hiện đại và phổ biến hơn hiện nay là nuôi trên giá thể, hay còn gọi là lên men xốp. Giá thể dinh dưỡng, thường gồm gạo lứt kết hợp bột nhộng tằm, được khử trùng và cấy bào tử nấm trong phòng nuôi kín. Với cách này, toàn bộ điều kiện môi trường như độ ẩm, nhiệt độ, ánh sáng và thông gió đều có thể kiểm soát dễ dàng. Đây là phương pháp phù hợp với quy mô công nghiệp bởi nó cho phép mở rộng diện tích, kiểm soát ổn định và đạt sản lượng cao, chất lượng đồng đều hơn so với nuôi ký sinh tự nhiên.
Một quy trình nuôi trồng chuẩn thường trải qua năm giai đoạn cơ bản. Trước hết là chuẩn bị giống, trong đó các chủng nấm được phân lập, chọn lọc và lai tạo để đảm bảo chất lượng cao nhất. Sau đó là chuẩn bị môi trường nuôi, với yêu cầu phòng nuôi phải được khử khuẩn hoàn toàn để duy trì sự vô trùng tuyệt đối.
Khi bước vào giai đoạn ươm sợi, điều kiện môi trường lý tưởng là bóng tối, độ ẩm duy trì ổn định ở mức 75 đến 80%. Đây là giai đoạn quan trọng để sợi nấm phát triển mạnh mẽ và đồng đều. Tiếp theo, trong giai đoạn hình thành quả thể, đông trùng hạ thảo cần ánh sáng nhẹ với cường độ khoảng 1000 lux, hệ thống thông gió tốt và độ ẩm cao hơn, dao động từ 80 đến 85%. Cuối cùng, sau khoảng 60 đến 90 ngày, quả thể đạt độ trưởng thành và được thu hoạch trong môi trường vô trùng, sau đó chế biến thành các sản phẩm tươi, khô hoặc chế phẩm dược liệu.
Độ ẩm đóng vai trò then chốt trong toàn bộ quá trình phát triển của đông trùng hạ thảo. Khi độ ẩm thấp hơn 65%, sợi nấm dễ bị khô, phát triển chậm, quả thể nhỏ và yếu. Ngược lại, khi độ ẩm vượt quá 90%, môi trường ẩm ướt sẽ tạo điều kiện cho nấm mốc tạp sinh sôi, có thể phá hỏng cả lứa nuôi. Chỉ khi duy trì trong ngưỡng tối ưu từ 70 đến 85%, sợi nấm mới phát triển đồng đều, quả thể mọc khỏe mạnh và đặc biệt, hàm lượng hoạt chất quý mới đạt tiêu chuẩn dược liệu.
Các nghiên cứu quốc tế đã làm rõ điều này. Journal of Fungi (2020) và Applied Microbiology and Biotechnology (2018) đều chỉ ra rằng, điều kiện lý tưởng để nuôi trồng đông trùng hạ thảo là nhiệt độ từ 18-22°C và độ ẩm từ 70-85%. Thậm chí, một nghiên cứu công bố trên Mycology Reports (2019) cho thấy, khi độ ẩm được duy trì ở mức 75 đến 80%, hàm lượng Cordycepin trong đông trùng hạ thảo tăng hơn 25% so với nhóm nuôi trong môi trường chỉ đạt 60% độ ẩm. Điều này chứng minh rằng độ ẩm không chỉ ảnh hưởng đến hình thái mà còn tác động trực tiếp đến giá trị dược tính của sản phẩm.
Trong thực tế, việc duy trì độ ẩm ổn định theo tiêu chuẩn quốc tế là một thách thức lớn nếu chỉ dựa vào hệ thống thông gió hoặc phương pháp thủ công. Chính vì vậy, máy tạo ẩm là giải pháp không thể thiếu trong các phòng nuôi hiện đại.
Máy tạo ẩm BONECO thương hiệu đến từ Thụy Sĩ được đánh giá cao nhờ công nghệ siêu âm tạo sương mịn, giúp độ ẩm lan tỏa đều khắp không gian. Tích hợp cảm biến Hygrostat thông minh, máy có khả năng tự động duy trì độ ẩm ở mức cài đặt mà không cần giám sát liên tục. Bên cạnh đó, bộ lọc carbon kết hợp thanh ion bạc giúp nguồn sương phun ra hoàn toàn vô trùng, hạn chế vi khuẩn và nấm mốc tạp, yếu tố đặc biệt quan trọng trong môi trường nuôi dược liệu. Máy vận hành êm ái, bền bỉ, phù hợp với yêu cầu ổn định cao của quy trình nuôi trồng.
Tùy theo diện tích phòng nuôi, người nuôi có thể lựa chọn các dòng máy khác nhau. Với phòng nuôi nhỏ từ 20 đến 50 m², dòng BONECO U200 hoặc BONECO U250 với dung tích 3,5 lít có thể đáp ứng tốt yêu cầu duy trì độ ẩm từ 75 đến 80% trong giai đoạn ươm sợi.
Xem thêm: Máy tạo ẩm BONECO U200
Với diện tích từ 50 đến 60 m², dòng máy tạo ẩm BONECO U350 dung tích 5 lít sẽ là lựa chọn phù hợp nhờ chế độ Auto và khả năng kiểm soát chính xác.
Xem thêm: Máy tạo ẩm Sóng âm BONECO U350
Đối với phòng quy mô lớn từ 60 đến 80 m², BONECO U700 dung tích 9 lít mang lại hiệu quả tối ưu với công suất mạnh mẽ và chế độ sương ấm giúp hạn chế ngưng tụ trên bề mặt giá thể.
Xem thêm: Máy tạo ẩm BONECO U700
Nuôi trồng đông trùng hạ thảo không chỉ là một hoạt động nông nghiệp đơn thuần mà là cả một quy trình khoa học nghiêm ngặt. Trong quy trình đó, độ ẩm đóng vai trò gác cổng, quyết định năng suất và chất lượng dược liệu. Các nghiên cứu quốc tế đã chứng minh rằng, khi độ ẩm duy trì trong ngưỡng từ 70 đến 85%, đông trùng hạ thảo không chỉ phát triển tốt mà còn gia tăng đáng kể hàm lượng hoạt chất quý như Cordycepin và Adenosine.
Với công nghệ tạo ẩm siêu mịn, khả năng duy trì độ ẩm chuẩn xác và độ bền vượt trội, máy tạo ẩm BONECO không chỉ là thiết bị hỗ trợ mà còn là giải pháp chiến lược, giúp các cơ sở nuôi trồng đạt chuẩn quốc tế trong sản xuất một trong những dược liệu quý giá nhất hiện nay.